Nalaten aan cultuur: de motieven van erflaters en niet-erflaters onderzocht

Hanna Vinckers is masterstudent Kunst- en Cultuurwetenschappen (specialisatie kunstbeleid en kunstbedrijf) aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ze is geïnteresseerd in de museale sector en vraagstukken rondom het betrekken van diverse doelgroepen bij musea, financiering en programmering. In samenwerking met LVWB Fundraising deed ze onderzoek naar de motieven van erflaters en niet-erflaters.

 

Waarom laten mensen wel of niet na aan culturele instellingen en doelen? Om deze motieven te onderzoeken nam ik zes interviews af met vier erflaters en twee niet-erflaters. Daarnaast is het onderzoek gebaseerd op een literatuurstudie naar wetenschappelijke inzichten in verschillende geefmotieven vanuit de sociologie.

Motieven om na te laten

De motieven om na te laten die uit de interviews naar voren kwamen zijn op te delen in twee categorieën. De eerste categorie motieven maakt duidelijk dat de erflaters het belangrijk vinden dat hun nalatenschap ten goede komt aan de culturele instelling en hun werkzaamheden ondersteunt. Hierin zijn de volgende motieven te onderscheiden:

1. Met hun nalatenschap geven erflaters uiting aan de persoonlijke verbinding die ze ervaren met de culturele instelling waaraan ze nalaten. Deze verbinding kan tot stand komen door onder andere hun bezoeken aan de culturele instelling en hun affiniteit met de kunstvorm die de culturele instelling programmeert.
2. Het tweede motief dat naar voren komt, komt voort uit de wens om uiting te geven aan het vertrouwen dat ze hebben in de culturele instelling. Dit vertrouwen krijgen ze doordat ze bij leven ook geven en zien wat er met deze giften gebeurt. Daarnaast ook door de reputatie van de culturele instellingen waaraan ze geven.
3. Het derde motief heeft te maken met de wens van erflaters om uiting te geven aan het gevoel van verantwoordelijkheid dat ze hebben. Met hun nalatenschap willen ze culturele instellingen behouden voor de toekomst en voor de toekomstige generaties die de instellingen bezoeken.

De respondenten in dit onderzoek gaven aan dat ze niets terugverwachten voor hun nalatenschap. Opvallend was dat ze vervolgens wel allemaal materiële en niet-materiële zaken benoemden tijdens de interviews. Hieruit blijkt dat ze dus wel ervaren dat ze er iets terug voor krijgen en dat dit ook motiverend werkt. Deze motieven vormen de tweede categorie, de (potentiële) erflaters zijn bereid na te laten omdat ze bij leven ook ervaren dat ze hier zaken voor terugkrijgen van de culturele instelling.

In de tweede categorie (‘what’s in it for me?’) kwamen de volgende motieven naar voren:

• Met hun nalatenschap geven erflaters uiting aan hun wens om de wereld met hun giften een betere plek te maken. In dit geval geldt dat de nalatenschap een manier is voor erflaters om hun normen en waarden door te geven aan toekomstige generaties die de culturele instellingen bezoeken. Daarnaast willen ze ook dat deze generaties kunnen genieten van kunst.
• (Potentiële) erflaters zijn bereid om na te laten, omdat ze ervaren dat hun giften bij leven erkend en gewaardeerd worden. Deze erkenning en waardering kan een culturele instelling onder andere door speciale evenementen en zorgvuldige communicatie vormgeven.
• (Potentiële) erflaters krijgen voor hun nalatenschap een belastingvoordeel terug. Ook het feit dat de culturele instelling geen erfbelasting hoeft te betalen werd gezien als een voordeel ten opzichte van nalaten aan familieleden die het vaak al goed hebben. Op deze manier wordt met hun hele nalatenschap iets goeds gedaan.
• Met hun giften bij leven en hun nalatenschap streven ze gelijkwaardigheid na in de (gift)relatie die ze hebben met een culturele instelling. Zoals hierboven beschreven ervaren de erflaters dat wanneer ze geven bij leven, ze hiervoor wat terugkrijgen. Dit zorgt ervoor dat ze bereid zijn nogmaals te geven of zelfs een nalatenschap vast te leggen. Echter, als ze deze gelijkwaardigheid niet ervaren vanuit de culturele instelling, is dit ook weer een aanleiding om hun nalatenschap te heroverwegen.

Aandachtspunten voor culturele instellingen en doelen

Aan de hand van de bovenstaande motieven heb ik een aantal aandachtspunten voor culturele instellingen en doelen geformuleerd:

1. 1. Wees je bewust van de gelijkwaardige relatie die (potentiële) erflaters nastreven

De relatie met (potentiële) erflaters ontstaat al op het moment dat ze bij leven ook geven. Voor deze giften verwachten ze iets terug. Als ze ervaren dat ze ook iets terugontvangen zijn ze bereid nogmaals te geven of hun nalatenschap vast te leggen of te verhogen. Alle giften die (potentiële) erflaters doen voordat zij hun nalatenschap vastleggen of verhogen tellen mee in de balans.

1. 1. 2. Geef (potentiële) erflaters waardering en erkenning

De waardering en erkenning die de (potentiële) erflaters krijgen voor de giften die ze bij leven doen, zorgt ervoor dat ze bereid zijn om na te laten aan een culturele instelling. Deze kan vorm krijgen door bijvoorbeeld speciale evenementen. Hierdoor ervaren ze dat ze extra aandacht krijgen en voelen ze zich ook verbonden met de instelling. Dit is ook een belangrijke motivatie om na te laten.

1. 1. 3. Voorzie de (potentiële) erflaters van informatie over het effect van hun nalatenschap

Het bedrag dat mensen nalaten aan een culturele instelling hangt mede samen met het vertrouwen dat ze hebben in deze culturele instelling. De hoogte van hun nalatenschap is variabel. Het vertrouwen dat ze hebben in het werk van de culturele instelling is hier van invloed op. Voorzie daarom de (potentiële) erflaters van informatie over de besteding van het geld dat ze geven, naar welke doelen dit in toekomst zal gaan. Het vertrouwen kan hierdoor toenemen, en daarmee de hoogte van hun nalatenschap.

1. 1. 4. Bestemming van een nalatenschap

De erflaters in dit onderzoek zien hun nalatenschap als een manier om hun normen en waarden door te geven aan toekomstige generaties en voelen zich daarnaast ook verantwoordelijk om voor deze generaties culturele instellingen financieel te steunen. Leg aan potentiële erflaters daarom voor of ze hun nalatenschap een educatief doel willen geven. Dit geeft nog een concretere invulling aan hun wens om eigen normen en waarden via de culturele instelling door te geven.

1. 1. 5. Vergeet niet te vragen

Uit de antwoorden van de vier erflaters in dit onderzoek wordt duidelijk dat de culturele instelling weinig aandacht besteedde aan de mogelijkheden om na te laten. Door hun gevoel van verantwoordelijkheid en het vertrouwen dat ze in een culturele instelling hebben, hebben zij hier toch toe besloten. Hoogstwaarschijnlijk zijn er echter ook mensen voor wie dit niet geldt en niet nalaten, omdat het ze niet is voorgesteld.  Overweeg om aan huidige gevers te vragen of ze nalaten willen overwegen en voorzie hen van informatie,

 

Foto door cottonbro studio